Afgelopen week gaf ik een korte webinar over het faciliteren van een rondetafelgesprek voor een aantal moderators. In het afsluitrondje gaf een deelnemer haar belangrijkste inzicht terug: ’Dat in een goed gesprek de overeenkomst vóór het verschil gaat. Dat je dan meer verdieping in je gesprek kan krijgen, zo heb ik het nog nooit eerder bekeken’. Een rake observatie.
Vanuit het systeemdenken leren we de teams die we begeleiden dat overeenkomsten voorrang hebben boven de verschillen. Maar waarom is dat eigenlijk? Want juist in de verschillen zit de brandstof voor ontwikkeling. In eerste instantie is het een natuurlijke menselijke reactie om verschillen buiten te sluiten of aan te vallen. Dat is een onbewust mechanisme vanuit ons brein. Verschillen zorgen namelijk voor instabiliteit. Zodra er verschillen komen raken we uit balans. We duwen als het ware het verschil weg. Als mens floreren we immers voor ons gevoel als alles stabiel is, als we het kunnen overzien, als het voorspelbaar is. Dan houden we controle over de situatie. Zeker als het spannend is. Herken je dat?
Systemen ontwikkelen zich door verschillen te onderscheiden, nader te onderzoeken en vervolgens te integreren. Maar hoe doe je dat nu met elkaar? Want ja, in de basis houden we niet van verschillen. Zeker niet als deze te groot zijn of te snel worden ingebracht als we in gesprek zijn. Als dat gebeurt, dan staan we vaak niet meer zo open voor die verschillen. Sterker nog, we stoppen met nieuwsgierig zijn naar ‘die andere zienswijze’ of ‘die afwijkende mening’, we sluiten de grenzen, staan niet meer open en sluiten zo het verschil uit.
Het nadeel hiervan is, is dat we in deze situatie onszelf, het team en de organisatie waar we ons in bevinden niet verder ontwikkelen.
Belangrijk in samenwerking is dat we ons gehoord, erkend en veilig voelen. Het geeft vertrouwen als je iets naar voren brengt en het wordt echt gehoord en helemaal fijn als het (deels) wordt ondersteund. Als de deelnemers in het gesprek in staat zijn om eerst met elkaar voort te bouwen op waar ze het (op elementen) met elkaar over eens zijn, dan ontstaat er stabiliteit en veiligheid en durft het team ook samen verder te verdiepen en te verkennen. Met andere woorden, pas wanneer er voldoende vertrouwen is vanuit de overeenkomsten komt er ruimte voor het verschil. Het is dus belangrijk om eerst te verbinden op de overeenkomsten. Als dat gebeurt, kunnen we aansluitend gaan kijken naar de verschillen.
En dat is best lastig. Want als we met elkaar in gesprek zijn is ons brein altijd bezig te analyseren waar het verschil zit. Dat moet ook, dat is een van de belangrijkste functies van ons brein. En voor je het weet wordt er weer gepraat in verschillen ‘ik vind dit…’, ‘nee, voor mij is het zo …’. . Alleen als we in staat zijn om dat verschil even vast te houden en eerst te onderzoeken waar de overeenkomsten zitten met jouw gedachtes, ervaringen, doelen, visies, analyses, etc. in wat iemand naar voren brengt, kunnen we daarop aansluiten en verder bouwen. Dán komt er een ander soort energie in het gesprek. Je zoekt dan eerst samen de verdieping op en daarna ontstaat er ruimte om het verschil in te brengen en samen het verschil verder te onderzoeken en te ontwikkelen. Doordat de overeenkomsten voorrang hebben gekregen op de verschillen kan het team nu vanuit een onderzoekende, nieuwsgierige houding met elkaar praten en is het makkelijker om verschillen te verdragen.
Dit vraagt vertraging. En dat is een uitdaging. Want we willen graag’ hup, hup én weer verder’. Als teamcoaches helpen we teams het tempo van het gesprek te vertragen als er veel of grote verschillen zijn om te overbruggen. Zodat we kunnen laten doordringen wat er wordt gezegd. Zodat we met het team eerst kunnen kijken waar iedereen het over eens kan zijn. Vanuit daar gaan we pas met elkaar kijken waar het verschil zit om dat verder te onderzoeken en te ontrafelen. En vaak zien we dat óók in het verschil soms weer overeenkomsten zitten. Vanuit deze energie krijgt de discussie veel meer diepgang. Het is echt een groepscompetentie die je samen kunt ontwikkelen. Ik merk keer op keer hoe krachtig het team wordt met de energie die dán vrijkomt.
En dát is nou waarom de overeenkomst vóór het verschil gaat!
Bron: Diverse stukken van Lotte Paans uit SCT (Systems-Centered Theory).
