Bij verandering hoort schuld. Deze blog gaat over hoe schuld juist functioneel kan zijn om een team in beweging te krijgen.
De teamleider besloot het anders te gaan doen in het team. Hij introduceerde check -ins aan het begin van een meeting, hij organiseerde maandelijkse reflectiemomenten én hij nam steeds bewust een andere plek in aan de vergadertafel.
Als je binnen een organisatie iets doet dat buiten de kaders van de groep valt en daarmee een ongeschreven regel overtreedt, dan voel je dat in je buik. Dat is wat ik hierboven bedoel met schuldig maken. Het kan een onprettig of zelfs slecht gevoel zijn. In ieder geval vertelt je buik je: “door dit te doen hoor je er (tijdelijk) niet bij”. Je neemt dus bewust het risico om door de groep buitengesloten te worden. Want de groep wil dat je je conformeert, wil dat je ‘onschuldig’ blijft.
Het team reageerde onmiddellijk, vooral de ervaren garde. De check-in werd openlijk geboycot, reflectiemomenten zonder reden van opgaaf overgeslagen. En ook de verschillende plekken veroorzaakte gefronste wenkbrauwen.
Elke organisatie zit vol met regels en dualiteiten. “Hier spreken we ons niet uit over gevoel en privéleven” was een overtuiging die in dit team heerste. Voor de teamleider een norm waarmee hij zijn rol niet kon en niet wilde vervullen binnen dit team. Hij kende deze dynamiek te goed uit zijn jeugd en het gezin waarin hij opgroeide om hierin nogmaals mee te willen gaan. Hij nam dus schuld en hield dat vol. Want om te groeien moet je schuld maken, bewust rebelleren, functioneel uit de pas lopen, of hoe je het ook wilt noemen.
Hij voerde expliciet het gesprek over patronen in dit team, en over waartoe het delen van persoonlijke ervaringen en ‘jezelf meenemen naar werk’ kan leiden. De twee nieuwste teamleden bewogen voorzichtig mee, op hun hoede voor de anderen. En toen plotseling Mario met zijn 35 dienstjaren een verhaal deelde over de mantelzorg voor zijn zieke vader, leek de beweging echt ingezet.
Schuld nemen gaat dus over verantwoordelijkheid nemen[1]. In de eerste plaats over je eigen baan, je eigen geluk of zelfs je eigen leven. En in de rol van teamleider gaat het ook over verantwoordelijkheid voor het geheel. Met als doel het team te laten groeien, het potentieel aan te boren dat verstopt of weggedrukt zit.
De kentering kwam langzaam maar zeker. Met Mario als onverwachte aanjager. Het team werd hechter, de sfeer meer ontspannen. Inmiddels organiseren de teamleden zelf de reflectiemomenten en bedenken ze de gekste check-in vragen. En het werkoverleg? Een stoelendans, al is een eigen plekje soms toch nog wel erg vertrouwd.
Om af te sluiten. Schuld en onschuld gaan niet over goed of kwaad. Hellinger schijft hierover[2]: “(…) het zijn in eerste instantie sociale fenomenen die ons niet noodzakelijkerwijs oriënteren op hogere morele waarden. Integendeel, doordat ze ons zo stevig binden aan de groepen die noodzakelijk zijn voor onze overleving, maken onze gevoelens van schuld en onschuld ons dikwijls blind voor wat goed en kwaad is.”
Dus. Waaraan ga jij je deze week schuldig maken…?
Geschreven door Tim van Lingen
[1] Els van Steijn, de fontein, vind je plek, Het Noorderlicht, 2016, pag. 55-58
[2] Bert Hellinger, de verborgen dynamiek van familiebanden, Altamira, 2017, pag. 23
