Fenomenologisch waarnemen. Op elke systemische opleiding wordt geleerd dat als je systemisch aan de slag gaat je moet beginnen bij je innerlijke houding. Van daaruit kan je leren systemische informatie waar te nemen. Ik noem het voor nu een soort van ‘sensing’ of ‘door je oogharen luisteren’. Het is het tegenovergestelde van analytisch denken. Waar analytisch denken meer lineair is van oorzaak naar gevolg is systemisch waarnemen circulair; het bezien van een dynamisch veld waarbij alle elementen verbonden zijn met elkaar en bewegen als één geheel. Een systemisch veld is altijd verbonden aan andere velden, en juist hierin kan de oorzaak liggen van de onderzochte beweging.
Wat er tevens wordt geleerd is dat een systemisch veld te vinden is in de onderstroom. Daar zijn boeken over volgeschreven. De bovenstroom is een wereld waar je de zaken regelt. Een wereld van analyse. De onderstroom, dat is waar het echte werk gebeurd. Hier worden de verstoringen van ordening, verbinding en uitwisseling zichtbaar en voelbaar. Dit is de wereld van loyaliteiten, verstrikkingen, plekverwisselingen, ‘double binds’ etc. Wanneer je fenomenologisch in die onderstroom te werk gaat, ontvouwt zich een verborgen systemische wereld… daar zeg je U tegen.
Eens. Helemaal eens. Niets in mooier dan gegrepen worden door de inzicht gevende opstelling. Met een systeemdynamiek die je verrast en soms regelrecht omverblaast. Het lijkt dan een magische manier van werken.
Alleen dat is niet nog alles… lang niet alles.
Systemisch werk is naast een staat van zijn ook gewoon kennis en kunde. Het vraagt vakmanschap. En met die kennis en kunde ligt er een wereld aan systemische kennis voor je open. In de BOVENstroom wel te verstaan.
Iedere dag lopen wij rond in de wereld van teams en organisaties. We onderzoeken altijd het speelveld van onze opdrachtgevers, vooral ook in de bovenstroom. We lezen websites, strategieplannen, kaderbrieven, procesinrichtingen, kernwaarden, agenda’s en noem maar op. En wat blijkt, het is een schatkamer! Een schatkamer van systemische informatie! Er staat in wie eerst komt en wie daarna. Hoe de verschillende overleggen zich tot elkaar verhouden. En wat de ene functie heeft uit te wisselen met de andere functie. Het is om in de woorden van Maaike Thiecke te spreken “zo systemisch als een deur” in de bovenstroom!
Het goede nieuws is, je hoeft dus geen meesteropsteller te zijn om systemisch aan de slag te gaan in teams en organisaties. Elke directeur, manager, adviseur of coach kan systemische informatie vinden. Kijk maar om je heen. Dus lees een systemisch boek en volg een goede opleiding. Maar zet nou niet je analytische brein helemaal uit alsjeblieft!
En nog een geheimpje trouwens… eigenlijk is iedere teambijeenkomst ook een vorm van opstellen. Kijk maar eens wie waar gaat zitten, naast wie. En wie spreekt er? Met wie is diegene verbonden in wat er gezegd wordt? Hoe beweegt de groep zich fysiek in de ruimte als je ze beschouwt als één geheel? Wie is er misschien voelbaar in de ruimte maar niet aanwezig? Hoe oud is het gedrag van dit team? Voor hoeveel mensen wordt er hier gewerkt? 10, 100, 1000, 100.000? Zijn dat de mensen uit het verleden, of juist uit de toekomst? Maar om dit waar te nemen moet je dan wel weer een beetje door je oogharen luisteren.
Nieuwsgierig naar meer? Luister dan nu naar de nieuwste aflevering van de podcast Systemische Teamcoach. In deze 10e aflevering vertelt Maaike Thiecke over haar nieuwe boek ‘Cultuurdingetje hè’ en over haar systemisch werk in organisaties ZONDER opstellingen.
De nieuwe afleveringen van de podcast serie zijn te beluisteren via onze site breinkorf.nl of op Spotify of iTunes. Systemisch Teamcoach is ook te volgen op Instagram.
Geschreven door Anne Jan de Witte
